Tháng 7- tháng tri ân các anh hùng liệt sỹ, thương binh,trong mỗi chúng ta đều thấy trào dâng xúc cảm bồi hồi khi nghĩ đến những con người đã hiến dâng tuổi thanh xuân của mình, góp phần làm nên dáng hình đất nước. Cách đây 53 năm, ngày 24/7/1968, Ngã ba Đồng Lộc đã đi vào lịch sử như một bản anh hùng ca về quyết tâm sắt đá tất cả vì miền Nam ruột thịt, vì sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc và thống nhất nước nhà; về sự hy sinh cao cả của 10 cô gái thanh niên xung phong tuổi mười tám, đôi mươi,độ tuổi đẹp nhất của đời người, để hóa thân vào hồn thiêng sông núi, minh chứng cho khát vọng hòa bình, lòng quả cảm của tuổi trẻ Việt Nam.
         Ngã ba Đồng Lộc nằm trên con đường mòn Hồ Chí Minh xuyên qua dãy Trường Sơn ở tỉnh Hà Tĩnh, là giao điểm của quốc lộ 15A và tỉnh lộ 2 của Hà Tĩnh, thuộc địa phận thị trấn Đồng Lộc, huyện Can Lộc, mặt đường giống như một lòng máng, bom địch thả xuống bên nào đất đá cũng lǎn xuống đường làm cản trở giao thông. Tất cả mọi con đường từ Bắc vào Nam đều phải đi qua ngã ba Đồng Lộc. Đây được xem là điểm nút trên con đường huyết mạch, vượt qua được sẽ toả ra nhiều tuyến đường khác nhau đi vào Nam, cho nên quân đội Hoa Kỳ đã tập trung nhiều máy bay thả bom nhằm cắt đứt đường tiếp tế của người dân miền Bắc cho chiến trường miền Nam.
          Với dã tâm muốn biến Ngã ba Đồng Lộc thành tọa độ chết,hòng cắt đứt sự chi viện của hậu phương Miền Bắc.Mỹ đã không ngừng huy động không quân ném bom liên tục với mật độ dày đặc, người ta đã thống kê rằng, mỗi mét vuông đất nơi đây đã phải gánh 3 quả bom. Chỉ tính riêng 240 ngày đêm từ tháng 3 đến tháng 10/1968, không quân địch đã trút xuống đây 48.600 quả bom các loại.
          Trong khói lửa đạn bom ác liệt, đối diện giữa sự sống và cái chết nhưng đã có bao thế hệ thanh niên của dân tộc ra đi chiến đấu với lí tưởng cao đẹp;  kiên cường bám trụ, mưu trí, chiến đấu dũng cảm trên đất lửa Đồng Lộc. Trên mảnh đất được coi là tọa độ chết đó Tiểu đội 4 thuộc Đại đội 552, Tổng đội thanh niên xung phong 55 Hà Tĩnh gồm 10 cô gái còn rất trẻ tuổi từ 17 đến 24 là đơn vị làm việc thường trực tại Ngã ba Đồng Lộc, có nhiệm vụ phá bom mìn, sửa đường thông xe khi bị bom phá để không đứt mạch giao thông nối hậu phương với tiền tuyến. Bình thường, tiểu đội hoạt động về đêm để lấp hố bom mà máy bay đã bắn phá vào ban ngày. Họ kiên trì với những sợi dây dò mìn thô sơ nhưng đã tạo được không biết bao nhiêu chiến tích. Chỉ một sơ suất nhỏ khi chạm vào kích nổ của bomhọ có thể gặp nguy hiểm bất kì lúc nào,nhưng không một ai biết sợ, họ mang tâm hồn của người thiếu nữ tuổi mươi tám đôi mươi nhưng lại có ý chí kiên cường, bất khuất. Buổi trưa định mệnh ngày 24/7/1968 và hồi 14h00 như mọi ngày 10 cô ra làm nhiệm vụ đến 16h30 phút, trận bom thứ 15 trong ngày dội xuống Đồng Lộc. Một quả bom rơi xuống ngay sát miệng hầm nơi 10 cô gái của tiểu đội 4, Đại đội 552 đang tránh bom. Mặt đất mù mịt. Cả trận địa lặng đi rồi tiếng khóc vỡ òa. Các cô đã hy sinh ở độ tuổi mười tám, đôi mươi khi chưa có ai lập gia đình.
          Sau hai tiếng đồng hồ đào bới đồng độitìm được chị Võ Thị Tần. Lần lượt tìm được 6 người bị chôn vùi trong hầm, ngoài cùng là chị Nguyễn Thị Xuân, rồi đến Nguyễn Thị Nhỏ, Võ Thị Hà, Trần Thị Rạng và cuối cùng là Trần Thị Hường. Đào tiếp hầm thứ hai vuông góc với hầm lúc trước thì tìm thấy Dương Thị Xuân, Võ Thị Hợi và Hà Thị Xanh. Cả chín người được đặt lên 9 cáng xếp một hàng ngang như khi còn sống Tiểu đội tập hợp. Riêng chị Hồ Thị Cúc Tiểu đội phó không tìm thấy. Đến ngày thứ 3 đồng đội mới tìm thấy thi thể của chị Hồ Thị Cúc trên đồi Trọ Voi. Trong lúc đau thương, xót xa tìm thi thể người em, người đồng đội, nhà thơ Yến Thanh nghẹn ngào viết bài thơ: “Cúc ơi” trong lúc đồng đội tìm thi thể cô: 

“Tiểu đội đã về xếp một hàng ngang
Cúc ơi! Em ở đâu không về tập hợp
Chín bạn đã quây quần đủ hết
Nhỏ, Xuân, Hà, Hường, Hợi, Rạng, Xuân, Xanh
A trưởng Võ Thị Tần đã điểm danh
Chỉ thiếu mình em
Chín bỏ làm mười răng được
Bọn anh đã bới tìm vẹt cuốc
Chỉ sợ em đau nên nhát cuốc chùng
Cúc ơi! Em ở đâu?...
…Gọi em,
Gào em
Khản cổ cả rồi
Cúc ơi!”

Ảnh: 10 cô gái Đồng Lộc, Tạp chí Xây dựng Đảng-Tiếng vọng từ ngã ba Đồng Lộc
 

          Mười cô gái Đồng Lộc kiên cường, dũng cảm,mười đóa hoa đã hy sinh khi tuổi còn rất trẻ người lớn tuổi nhất mới tròn 24 tuổi.Sự  hy sinh của 10 cô gái Ngã ba Đồng Lộc đã hóa thành bất tử cho độc lập, tự do cho non sông nối liền một dải.Những chiến công của các cô đã trở thành biểu tượng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, của lịch sử dân tộc Việt Nam.
          Chiến tranh đã lùi xa, hòa bình lập lại trên mảnh đất đầy máu lửa năm nào. Để ghi lại chiến tích anh hùng của 10 cô gái tại Ngã ba Đồng Lộc, ngày 7/6/1972, Chủ tịch nước đã truy tặng danh hiệu Anh hùng Lao động cho tiểu đội 10 cô gái.Ngày nay, Ngã ba Đồng Lộc trở thành khu di tích lịch sử cấp quốc gia, được đầu tư xây dựng khang trang để tưởng niệm hàng nghìn chiến sĩ và người dân đã ngã xuống để giữ vững mạch máu giao thông Bắc – Nam trong những năm bom đạn.
             Dấu ấn về những tấm gương hi sinh quên mình vì đất nước trong cuộc kháng chiến của dân tộc khi tuổi đời còn rất trẻ, tinh thần đó hun đúc lòng tự hào dân tộc, là tấm gương cho thế hệ trẻ hôm nay. Được sống trong một đất nước hòa bình, tự do, thế hệ trẻ hôm nay cần rèn luyện bản lĩnh chính trị, lý tưởng cách mạng, sẵn sàng cống hiến cho Tổ quốc về sức lực, trí tuệ để thực hiện khát vọng hùng cường của dân tộc Việt Nam. Những việc làm, hành động thiết thực của thế hệ trẻ sẽ là minh chứng sống động nhất cho tình yêu đất nước, là sự tri ân ý nghĩa nhất đối với những người đã ngã xuống vì độc lập, tự do của Tổ quốc.

Tài liệu tham khảo