Trong bối cảnh đổi mới và hội nhập, vấn đề xác định vai trò của các khu vực kinh tế trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đang trở thành chủ đề thu hút sự quan tâm rộng rãi của các nhà nghiên cứu, cộng đồng doanh nghiệp. Một câu hỏi lớn được đặt ra là: Việc khẳng định kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng, thậm chí quan trọng nhất để phát triển đất nước, liệu có làm lu mờ hay mất đi vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước?
          Theo Nghị quyết số 68 - NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị khoá XIII xác định là “Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia”. Điều này phản ánh sự nhìn nhận đúng đắn, phù hợp với thực tiễn phát triển của nền kinh tế, khi khu vực tư nhân đã và đang đóng góp trên 50% GDP, hơn 30% tổng thu ngân sách nhà nước, hơn 82% việc làm và ngày càng vươn ra quốc tế (khoảng 70 doanh nghiệp tư nhân được xếp hạng trong khu vực, trong đó có doanh nghiệp tư nhân được xếp hạng trên thế giới), thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tăng năng suất lao động.
          Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là vai trò chủ đạo của khu vực kinh tế nhà nước bị phủ nhận. Trái lại, kinh tế nhà nước vẫn giữ vai trò nền tảng trong việc điều tiết vĩ mô, bảo đảm ổn định kinh tế, định hướng phát triển và thực hiện các mục tiêu chiến lược của quốc gia. Các tập đoàn, tổng công ty nhà nước hoạt động trong những lĩnh vực then chốt như năng lượng, hạ tầng, tài chính – ngân hàng, quốc phòng – an ninh; Cung cấp dịch vụ công cộng thiết yếu như: y tế, giáo dục công, bảo hiểm xã hội, giao thông công cộng… vẫn là lực lượng chủ lực trong việc bảo đảm lợi ích công cộng, không thể để khu vực tư nhân hoàn toàn chi phối. Chủ đạo không đồng nghĩa với “làm thay tất cả”, mà là giữ thế kiểm soát trục chính. Nói cách khác vai trò “chủ đạo” tức là “định hướng” cho sự phát triển của nền kinh tế.
          Khu vực kinh tế tư nhân giữ vai trò là một động lực quan trọng nhất thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam. Với đặc điểm năng động, linh hoạt và sáng tạo trong các lĩnh vực thương mại, dịch vụ, công nghiệp chế biến – chế tạo, kinh tế tư nhân còn là nơi khơi dậy tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và chuyển đổi số mạnh mẽ hiện nay, kinh tế tư nhân ngày càng khẳng định vị trí trung tâm trong quá trình phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Vì vậy, phát triển kinh tế tư nhân là yêu cầu tất yếu và là một trong những giải pháp chiến lược để xây dựng một nền kinh tế tự chủ, năng động và hiệu quả. Hay nói cách khác, kinh tế tư nhân là nguồn lực tạo ra sức bật về tăng trưởng, đổi mới sáng tạo, việc làm, thu nhập, đóng góp ngân sách. “Động lực” ở đây là sức kéo nền kinh tế tiến lên, chứ không phải chi phối, định hướng.
Vấn đề không nằm ở việc so sánh hay thay thế giữa hai khu vực, mà là ở chỗ phát huy hiệu quả vai trò của từng thành phần kinh tế trong một tổng thể hài hòa.           Sự phát triển của kinh tế tư nhân không làm mất đi vai trò của kinh tế nhà nước, nếu cả hai cùng được quản lý và vận hành theo nguyên tắc thị trường, minh bạch, cạnh tranh lành mạnh, đồng thời có sự giám sát hiệu quả của Nhà nước và xã hội.
          Việc khẳng định kinh tế tư nhân giữ vai trò quan trọng nhất trong một số lĩnh vực, giai đoạn, hoặc vùng kinh tế là phù hợp với xu thế phát triển năng động. Song điều đó cần được hiểu trong tổng thể chiến lược phát triển chung, nơi mà kinh tế nhà nước tiếp tục giữ vai trò định hướng, hỗ trợ và điều tiết kinh tế tư nhân cùng phát triển. Do đó, yêu cầu cả hai khu vực phải cải cách mạnh mẽ để nâng cao hiệu quả, đóng góp tích cực hơn vào công cuộc phát triển bền vững của đất nước theo hướng:
          Đối với kinh tế tư nhân:
          Một là, Nhà nước cần hoàn thiện thể chế và khung pháp lý nhằm tạo môi trường đầu tư – kinh doanh bình đẳng. Cần cắt giảm mạnh các điều kiện kinh doanh không cần thiết, đơn giản hóa thủ tục hành chính và đảm bảo thực thi pháp luật công bằng giữa doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp nhà nước.
          Hai là, mở rộng khả năng tiếp cận vốn, đất đai, thông tin và thị trường. Nhà nước cần có chính sách tín dụng ưu đãi, đặc biệt với doanh nghiệp nhỏ và vừa, hỗ trợ tiếp cận đất đai minh bạch, giảm chi phí không chính thức để thúc đẩy mở rộng sản xuất – kinh doanh.
          Ba là, hỗ trợ nâng cao năng lực quản trị và chuyển đổi số. Thúc đẩy các chương trình đào tạo về quản trị doanh nghiệp, tài chính, công nghệ thông tin, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ cao và tự động hóa để tăng năng suất lao động.
          Bốn là, phát triển doanh nghiệp tư nhân có quy mô lớn, thương hiệu mạnh và khả năng cạnh tranh quốc tế. Có chính sách hỗ trợ “ươm mầm” các doanh nghiệp tư nhân trở thành tập đoàn lớn có khả năng vươn ra thị trường khu vực và toàn cầu.
          Năm là, thúc đẩy liên kết giữa doanh nghiệp tư nhân với các doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp FDI và hệ thống đổi mới sáng tạo để hình thành chuỗi giá trị trong nước, từ đó nâng cao giá trị gia tăng của hàng hóa Việt Nam.
          Đối với kinh tế nhà nước:
          Một là, tiếp tục sắp xếp, cổ phần hóa và cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước theo hướng tinh gọn, hiệu quả. Chỉ giữ lại doanh nghiệp trong những lĩnh vực then chốt, thiết yếu đối với ổn định kinh tế vĩ mô, an ninh quốc gia và an sinh xã hội.
          Hai là, nâng cao hiệu quả quản trị và tăng tính minh bạch trong hoạt động của doanh nghiệp nhà nước. Áp dụng các chuẩn mực quản trị hiện đại, minh bạch báo cáo tài chính, công khai thông tin hoạt động và chịu trách nhiệm trước xã hội.
          Ba là, tăng cường vai trò dẫn dắt, định hướng và hỗ trợ thị trường. Doanh nghiệp nhà nước cần đầu tư vào các lĩnh vực chiến lược như hạ tầng giao thông, năng lượng, công nghệ lõi, từ đó tạo điều kiện cho các khu vực kinh tế khác phát triển.
          Bốn là, đổi mới cơ chế giám sát và kiểm tra hoạt động của khu vực kinh tế nhà nước, bảo đảm không để thất thoát, tham nhũng, và nâng cao trách nhiệm giải trình của lãnh đạo doanh nghiệp.
          Năm là, khuyến khích doanh nghiệp nhà nước liên kết, hợp tác bình đẳng với khu vực tư nhân trong các dự án đầu tư công – tư (PPP), nhằm chia sẻ nguồn lực, rủi ro và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
          Kinh tế tư nhân và kinh tế nhà nước không phải là hai cực đối lập, mà là hai trụ cột quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Việc xác định kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất cần được hiểu là bước đi chiến lược để tận dụng sức mạnh của toàn xã hội. Đồng thời, củng cố vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước thông qua đổi mới, nâng cao hiệu quả là điều kiện tiên quyết để đảm bảo ổn định và phát triển bền vững. Cần một cơ chế phối hợp hiệu quả, một hệ thống thể chế hiện đại và minh bạch để cả hai khu vực cùng phát triển, cùng đóng góp vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong giai đoạn mới.
 

Thạc sĩ Phạm Thị Huệ
Trưởng khoa Nhà nước và pháp luật