Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất chú trọng vai trò của lý luận cách mạng đối với phong trào cách mạng và ví nó như “kim chỉ nam”, “ngọn đuốc” soi đường thắng lợi cho sự nghiệp cách mạng. Trong di sản tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Người thường xuyên quan tâm tới công tác giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân. Những tư tưởng của Người mãi mãi soi sáng công tác giáo dục lý luận chính trị của Đảng ta.
 

 
          Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi giáo dục lý luận là nhiệm vụ quan trọng của mỗi cán bộ, đảng viên “ Mỗi cán bộ, mỗi đảng viên phải học lý luận, phải đem lý luận áp dụng vào công việc thực tế. Phải chữa cái bệnh kém lý luận, khinh lý luận, lý luận suông”[1]^. Người chỉ rõ: "Tất cả các đảng viên phải cố gắng học tập, coi việc học tập lý luận chính trị là nhiệm vụ quan trọng của mình"[2].
           Người cho rằng, người cán bộ không chỉ có chuyên môn, giàu kinh nghiệm mà còn phải giỏi về lý luận chính trị. Sự yếu kém về nhận thức chính trị và tình trạng thiếu kiến thức về lý luận sẽ gây hậu quả vô cùng nghiêm trọng. Nó làm cho cán bộ lúng túng, thiếu vững vàng về lập trường giai cấp công nhân, về niềm tin vào con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của đất nước. Để giáo dục lý luận chính trị đạt kết quả tốt, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu lên những nội dung, phương pháp, phương châm cơ bản, chủ yếu trong giáo dục lý luận chính trị.
          Một là, giáo dục lý luận Chủ nghĩa Mác - Lê-nin.
           Xuất phát từ bản chất cách mạng và khoa học của chủ nghĩa Mác-Lênin, ngay từ những năm 20 của thế kỷ XX, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều, nhưng chủ nghĩa chân chính nhất, chắc chắn nhất, cách mệnh nhất là chủ nghĩa Lênin ”[3]. Theo Người lý luận Mác - Lênin: Là sự tổng kết kinh nghiệm của phong trào công nhân từ trước đến nay của tất cả các nước. Nó là khoa học về các quy luật phát triển của tự nhiên và xã hội; khoa học về cách mạng của quần chúng bị áp bức và bóc lột; khoa học về thắng lợi của chủ nghĩa xã hội ở tất cả các nước; khoa học về xây dựng chủ nghĩa cộng sản. Do đó, theo Hồ Chí Minh, phải dạy và học lý luận Mác Lênin, vì đó là những tri thức, là tổng kết kinh nghiệm của lịch sử loài người, cho nên giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin tác động trực tiếp đến con người, đến tư tưởng, đạo đức và hành động của mỗi người.
          Người cũng dạy rằng: Lý luận Mác - Lênin rất rộng lớn, bao gồm một hệ thống nhiều nguyên lý, luận điểm, đề cập đến các mặt, quy luật vận động khác nhau của sự nghiệp cách mạng, của đời sống xã hội. Vì vậy, nội dung giáo dục phải lựa chọn, sắp xếp trước sau tùy theo trình độ cán bộ, tùy theo nhiệm vụ từng thời kỳ cách mạng để phát huy tác dụng, phục vụ thực tiễn.
          Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu trong quá trình học tập lý luận Mác - Lênin, cán bộ phải hiểu học thuyết Mác - Lênin là một học thuyết mở chứ không phải học thuyết nhất thành bất biến. Học thuyết này cần được bổ sung và làm phong phú thêm qua tiến trình của thực tiễn, cách mạng phù hợp với hoàn cảnh lịch sử cụ thể của đất nước. Vì vậy Người chỉ rõ phương pháp học tập đúng đắn, phù hợp với bản chất cách mạng và khoa học của lý luận Mác - Lênin: “Không phải học để thuộc lòng từng câu, từng chữ, đem kinh nghiệm của các nước anh em áp dụng một cách máy móc. Nhưng chúng ta phải học chủ nghĩa Mác - Lênin để phân tích và giải quyết các vấn đề cụ thể của cách mạng nước ta, cho hợp với điều kiện đặc biệt của nước ta”;“Phải học tập tinh thần của chủ nghĩa Mác - Lênin; học tập lập trường, quan điểm và phương pháp của chủ nghĩa Mác - Lênin để áp dụng… giải quyết cho tốt những vấn đề thực tế trong công tác cách mạng của chúng ta. Như thế chúng ta học tập lý luận là cốt để áp dụng vào thực tế”[4].
          Hai là,  giáo dục đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước. 
          Đây là những nội dung quan trọng nhằm nâng cao nhận thức lý luận cho cán bộ, đảng viên và định hướng, hướng dẫn cho cán bộ, đảng viên hành động. Bởi đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước là sự quán triệt, vận dụng của Chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của Việt Nam. Người viết: “Những chính sách và nghị quyết của Đảng đều vì lợi ích của nhân dân. Vì vậy, đạo đức cách mạng của người đảng viên là bất kỳ khó khăn đến mức nào cũng kiên quyết làm đúng chính sách và nghị quyết của Đảng”[5]. Bởi vậy, với nội dung giáo dục này đòi hỏi phải kịp thời quán triệt những quan điểm mới nhất của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước tới đội ngũ cán bộ một cách thiết thực và sâu sắc. Với người học đòi hỏi phải vừa học tập và trao đổi những nội dung mới, đồng thời vận dụng kinh nghiệm của bản thân, của địa phương, cơ sở để làm sáng tỏ nội dung đang học tập, nâng cao vốn hiểu biết rộng hơn, sâu hơn để thực hành tốt hơn sau khi được học tập.
          Ba là,  giáo dục lý luận chính trị phải: Gắn lý luận với thực tiễn, học đi đôi với hành. 
          Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Lý luận là sự tổng kết những kinh nghiệm của loài người, là tổng hợp những tri thức về tự nhiên và xã hội tích trữ lại trong quá trình lịch sử”[6] Lý luận được hình thành trên cơ sở khái quát tổng kết kinh nghiệm thực tiễn. Thực tiễn cũng cần được soi đường chỉ dẫn bởi lý luận khoa học đúng đắn. Vì vậy,  Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Lý luận mà không có liên hệ với thực tiễn là lý luận suông, thực tiễn mà không có lý luận dẫn đường là thực tiễn mù quáng”[7]; “Dù xem được hàng ngàn hàng vạn quyển lý luận, nếu không biết đem ra thực hành, thì khác nào một cái hòm đựng sách”[8].
          Kết hợp chặt chẽ giữa học lý luận và nghiên cứu thực tiễn, nói đi đôi với làm. Đây là nguyên tắc, là biện pháp cơ bản để chống lại “thực tiễn mù quáng” và “lý luận suông”. Đây cũng là cách học tốt nhất để cán bộ vừa hiểu sâu lý luận, vừa làm tốt công tác thực tiễn. Theo Hồ Chí Minh, lý luận gắn với thực tiễn là “Liên hệ với những vấn đề thực tế ở trong nước và trên thế giới, những vấn đề và nhiệm vụ cách mạng hiện nay đề ra cho Đảng ta, đem lý luận học được tìm xem đường lối và phương pháp giải quyết các vấn đề đó như thế nào cho đúng; hoặc phân tích các kinh nghiệm công tác đã qua của Đảng và tìm nguyên nhân của những thành công và thất bại của Đảng”[9]. Có như vậy bằng kiến thức lý luận, người cán bộ sẽ giải quyết được những vấn đề trong thực tiễn, củng cố lập trường, nâng cao quan điểm và phương pháp làm việc.
           Trong tác phẩm "Sửa đổi lối làm việc", Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhất quán quan điểm lý luận phải gắn liền với thực tiễn. Đánh giá về những hạn chế của công tác huấn luyện, Người nêu rõ: "Dạy chính trị thì mênh mông mà không thiết thực, học rồi không dùng được,... lý luận và thực tế không ăn khớp với nhau"[10]. Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu: "Học cốt để mà làm. Học mà không làm được, học mấy cũng vô ích. Vì vậy huấn luyện phải thiết thực, sao cho những người đến học, học rồi, về địa phương họ có thể thực hành ngay "[11] _.
          Người cán bộ giảng dạy lý luận chính trị đòi hỏi phải có một nền tảng lý luận và vốn thực tiễn phong phú, có như thế người giảng viên mới có thể thực hiện mục tiêu giáo dục lý luận: “Mục đích học để vận dụng chứ không phải học vì lý luận” [12].Trong giảng dạy lý luận hiện nay tránh tình trạng chỉ nặng về lý luận và những kiến thức tổng quát, vĩ mô. Các kỹ năng giải quyết công việc thực tế thường chiếm dung lượng nhỏ, nội dung sơ sài, thậm chí cách giải quyết còn giáo điều, cứng nhắc, không phù hợp với thực tiễn. Giảng viên vì hạn chế về kiến thức thực tiễn nên cũng chỉ giảng sâu phần lý luận mà không đi sâu phần áp dụng thực tiễn.
          Bốn là, trong giáo dục và học lý luận chính trị phải thực hành phương pháp “nêu cao tác phong độc lập suy nghĩ ”, phải “thiết thực, cụ thể, phù hợp với đối tượng, với thực tiễn”.
          Đối với phương pháp này, Người không chỉ yêu cầu người học mà còn đòi hỏi cả với người dạy phải độc lập suy nghĩ, đào sâu hiểu kỹ, suy nghĩ chín chắn mới có thể hiểu sâu lý luận, nâng cao tư tưởng, giữ vững lập trường.
          Chủ tịch Hồ Chí Minh phê phán cách học một chiều, áp đặt, "nhồi vào óc" người học lý luận suông, khô khan mà không hướng dẫn cán bộ cách tổ chức thực hiện trên thực tế. Người coi đó là giáo dục "lý luận suông, vô ích". Chủ tịch Hồ Chí Minh đòi hỏi cán bộ tránh lối học thuộc lòng từng câu chữ, hiểu một cách máy móc lý luận Mác - Lênin. Theo Người, cách giáo dục đúng đắn là: "trong lúc học lý luận, phải nghiên cứu công việc thực tế, kinh nghiệm thực tế". Trong cách học tập, phải "lấy tự học làm cốt. Do thảo luận và chỉ đạo giúp vào".
          Hồ Chí Minh yêu cầu trong giảng dạy cần xác định nội dung cốt lõi, nội dung chính, trọng tâm cần nắm vững và vận dụng; có như vậy mới khắc phục được tình trạng phiến diện,  tình trạng chung chung, đại khái. Đồng thời, trong huấn luyện phải chú ý vào rèn luyện phương pháp, kỹ năng, tạo cho người học nắm được bản chất của các quan điểm lý luận, có thể độc lập, tự chủ xử trí đúng công việc trong bất cứ hoàn cảnh nào.
          Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng công tác giảng dạy phải xuất phát từ tình hình cụ thể, phù hợp với từng đối tượng cán bộ... Nhằm “cốt yếu là làm cho người học hiểu thấu vấn đề”. Giảng viên cần hiểu rõ và nắm chắc nhu cầu nhận thức của người học và mối liên hệ giữa nội dung học tập với chức trách, nhiệm vụ của người học và thực tiễn địa phương, đơn vị công tác của họ. Điều kiện có ý nghĩa quyết định hiệu quả công tác giáo dục lý luận chính trị là đội ngũ và chất lượng giảng viên. Đội ngũ này phải đủ về số lượng, về phẩm chất đạo đức và năng lực chuyên môn.
          Thực hiện tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong những năm qua Đảng ta đã ban hành nhiều nghị quyết, quy định để định hướng việc giáo dục, học tập lý luận chính trị trong cán bộ, đảng viên của Đảng. Quy định 54-QĐ/TW ngày 12/5/1999 của Bộ Chính trị về chế độ học tập lý luận chính trị trong Đảng. Kết luận số 94-KL/TW, ngày 28/3/2014 của Ban Bí thư về việc tiếp tục đổi mới học tập lý luận chính trị trong hệ thống giáo dục quốc dân, Nghị quyết số 32-NQ/TW ngày 26/5/2014 của Bộ Chính trị về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo, quản lý, Chỉ thị số 23-CT/TW, ngày 09/02/2018 của Ban Bí thư khóa XII về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả học tập, nghiên cứu, vận dụng và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong tình hình mới…
          Hiện nay cả nước bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế với nhiệm vụ và khó khăn mới. Tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị vẫn còn nguyên giá trị,  có ý nghĩa giáo dục sâu sắc đối với đội ngũ cán bộ, đảng viên, luôn soi sáng cho sự nghiệp “trồng người” ở nước ta. Tư tưởng của Người không chỉ là cơ sở lý luận cho việc xác định chiến lược đào tạo con người của Đảng, mà còn là những bài học, kinh nghiệm thực tiễn giáo dục thiết thực trong công tác giáo dục của nước ta hiện nay. Thông qua đó, góp phần xây dựng chủ trương, đường lối đúng đắn của Đảng, xây dựng Đảng ta ngày càng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức, xây dựng một nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa giàu mạnh và văn minh./.
 

---