Dân chủ là hiện tượng lịch sử xã hội gắn liền với sự tồn tại và phát triển của đời sống con người. Dân chủ là bản chất của chủ nghĩa xã hội và cũng là bản chất của Nhà nước Việt Nam.Thực hành dân chủ ở cơ sở là việc đảm bảo quyền làm chủ trực tiếp cho người dân ở nơi cư trú (xã, phường).
           Xác định đúng đắn tầm quan trọng và vai trò to lớn của dân chủ, trong bất kỳ giai đoạn nào, Đảng và Nhà nước ta đều nhận thức việc thực hiện dân chủ rộng rãi sẽ tạo nên sức mạnh to lớn, đảm bảo sự thành công của cách mạng Việt Nam. Từ năm 1998 Bộ Chính trị (khóa VIII) đã ban hành Chỉ thị số 30-CT/TW về xây dựng và thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở. Trên cơ sở đó, Nhà nước đã thể chế hoá thành các văn bản pháp luật như Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn; Luật Thực hiên dân chủ ở cơ sở và các văn bản hướng dẫn thi hành.
           Nhằm thực hiện có hiệu quả văn bản pháp luật trên, ngày 7/12/2023 Hội đồng nhân dân tỉnh Tuyên Quang đã ban hành Nghị quyết số 55-NQ/HĐND về các biện pháp bảo đảm thực hiện dân chủ ở cơ sở trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang. Uỷ ban nhân dân tỉnh ban hành Kế hoạch số 93/KH-UBND ngày 24/4/2023 về triển khai thi hành Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang. Tuy nhiên, cho đến nay trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang chưa có bộ tiêu chí đánh giá việc thực hiện dân chủ ở cơ sở nói chung và ở xã, phường nói riêng. Vì vậy, trong thời gian tới tỉnh cần sớm nghiên cứu, xây dựng bộ tiêu chí đánh giá việc việc thực hiện dân chủ ở xã, phường phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và yêu cầu xây dựng chính quyền cơ sở theo hướng sau:
          Thứ nhất, Tổ chức và hoạt động của Ban Chỉ đạo thực hiện dân chủ ở cơ sở
Ban hành quyết định thành lập, kiện toàn Ban Chỉ đạo thực hiện dân chủ ở cơ sở đúng thành phần quy định của pháp luật. 100% Ban Chỉ đạo ban hành quy chế hoạt động hoặc văn bản quy định về nhiệm vụ, thẩm quyền, trách nhiệm của Ban chỉ đạo để tổ chức thực hiện. Quy chế hoạt động có phân công thành viên Ban Chỉ đạo phụ trách từng lĩnh vực, địa bàn cụ thể. Hằng năm Ban chỉ đạo ban hành được chương trình hoặc kế hoạch công tác. 100% Ban Chỉ đạo phải họp theo quy chế, ít nhất 6 tháng một lần (trong cuộc họp có biên bản họp kèm theo) với các hình thức: định kỳ, đột xuất hoặc theo chuyên đề.
          Công tác tham mưu: Tham mưu cấp ủy, lãnh đạo địa phương ban hành văn bản lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn xã, phường.Trong quá trình hoạt động Ban Chỉ đạo có những đổi mới, sáng tạo về nội dung, phương pháp, cách thức thực hiện nhiệm vụ.
          Công tác kiểm tra, giám sát: Hằng năm, Ban Chỉ đạo xây dựng và ban hành được kế hoạch kiểm tra, giám sát thường xuyên, định kỳ và đột xuất. Chủ trì, phối hợp tiến hành kiểm tra, giám sát ít nhất 9 cơ quan, đơn vị, tổ dân phố, thôn trực thuộc trên địa bàn xã, phường. Sau kiểm tra, giám sát ban hành văn bản thông báo kết luận về kết quả kiểm tra, giám sát, chỉ ra được những ưu điểm, hạn chế và hướng khắc phục hạn chế đối với các cơ quan, đơn vị, tổ dân phố, thôn đã được kiểm tra, giám sát.
           Công tác sơ kết, tổng kết, xây dựng, nhân rộng điển hình tiên tiến: Tham mưu thực hiện đúng quy định công tác sơ kết, tổng kết việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trên địa bàn. Thực hiện chế độ thông tin, báo cáo cấp trên đúng định kỳ 06 tháng, 01 năm hoặc đột xuất theo quy định. Cuối năm, tự đánh giá xếp loại kết quả thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở của Ban Chỉ đạo cấp mình theo tiêu chí đánh giá và gửi kết quả lên cấp trên đúng thời gian quy định. Xây dựng và nhân rộng được mô hình, điển hình tiên tiến về xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở.
          Hoạt động của các thành viên Ban Chỉ đạo: Các thành viên Ban Chỉ đạo tham gia họp đầy đủ và có những đóng góp tích cực vào các chương trình, kế hoạch, kết luận, các nội dung hoạt động của Ban chỉ đạo. Nắm tình hình, theo dõi, đôn đốc triển khai thực hiện, kịp thời báo cáo những vấn đề phát sinh trong thực hiện quy chế dân chủ tại địa phương theo sự phân công của Ban Chỉ đạo.
          Thứ hai, công tác tập huấn, tuyên truyền
          100% cán bộ, công chức ở xã, phường, các chức danh công tác tại tổ dân phố, thôn trực thuộc được tham gia tập huấn, bồi dưỡng, đào tạo về chuyên môn, lý luận chính trị, các quy đinh pháp luật và đặc biệt là quy chế dân chủ ở cơ sở do cấp trên tổ chức hoặc địa phương (xã, phường) tự tổ chức hằng năm.Tổ chức tuyên truyền, phổ biến, quán triệt các văn bản luật và quy chế dân chủ ở cơ sở đến với nhân dân; cán bộ, đảng viên và nhân dân, yêu cầu đạt từ 90% hộ gia đình trở lên và 100% cán bộ, đảng viên được học tập, quán triệt. 100% xã, phường phổ biến, triển khai và tổ chức thực hiện ứng dụng công nghệ thông tin trong thực hiện dân chủ ở cơ sở, thực hiện chuyển đổi số trong phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh trên địa bàn.
          Thứ ba, kết quả thực hiện dân chủ ở xã, phường
          Thực hiện tốt các nội dung, hình thức phải công khai để dân biết, dân bàn và quyết định, dân tham gia ý kiến trước khi cơ quan có thẩm quyền quyết định và dân giám sát nhằm phát huy quyền làm chủ của Nhân dân; chính quyền xã, phường đã thực hiện tốt vai trò trách nhiệm của mình đối với các nội dung này.
          Ban hành Nghị quyết, Quyết định công nhận, kiện toàn Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng và các Tổ hòa giải ở cơ sở khi cần thiết phải bầu mới hoặc kiện toàn về tổ chức. 100% Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng hoạt động độc lập, hiệu quả; được hỗ trợ kinh phí hoạt động theo quy định; hàng năm có xây dựng kế hoạch hoạt động và được Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã, phường phê duyệt.Có 100% tổ hoà giải ở cơ sở trên địa bàn xã, phường hoạt động hiệu quả; được hỗ trợ kinh phí hoạt động theo quy định; có từ 80% trở lên các vụ tranh chấp, mâu thuẫn ở cơ sở được hoà giải thành. Thực hiện tốt công tác vận động, quản lý, sử dụng và công khai các nguồn quỹ trong Nhân dân theo đúng quy định của pháp luật, nhất là đối với các khoản vận động đóng góp trong Nhân dân. 100% tổ dân phố, thôn trên địa bàn đã tổ chức rà soát, sửa đổi, bổ sung nội dung Quy ước theo hướng ngắn gọn, dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thực hiện, phù hợp với đặc điểm tình hình thực tế của từng địa phương; được cấp có thẩm quyền phê duyệt và tổ chức thực hiện đạt hiệu quả. 100% Hội đồng nhân dân xã, phường, thị trấn ban hành nghị quyết quyết định biện pháp bảo đảm thực hiện dân chủ ở cơ sở tại địa phương. 100% tổ dân phố, thôn trên địa bàn tổ chức bầu cử Tổ trưởng tổ dân phố, Trưởng thôn theo nhiệm kỳ đảm bảo đúng quy định, công khai, dân chủ, phát huy quyền làm chủ trực tiếp của nhân dân ngay tại cơ sở.
          Thứ tư, hiệu quả tác động của thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở
          Góp phần đạt 100% mục tiêu kế hoạch về tăng trưởng kinh tế do chính quyền cấp xã đề ra hằng năm. Tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn ổn định; thực hiện tốt công tác cải cách thủ tục hành chính, tiếp dân, đối thoại với nhân dân, không có hồ sơ hành chính còn tồn đọng; không có đơn thư khiếu kiện đông người, vượt cấp, không phát sinh điểm nóng, vụ việc phức tạp.
Việc xây dựng và ban hành các tiêu chí đánh giá thực hiện dân chủ ở xã, phường trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang là rất cần thiết, làm cơ sở trong triển khai và thực hiện hiệu quả Luật thực hiện dân chủ ở cơ sở nhằm đảm bảo quyền làm chủ trực tiếp cho người dân và góp phần xây dựng chính quyền cơ sở hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả trên quê hương cách mạng Tuyên Quang./.
 

Thạc sĩ Phạm Thị Huệ
Trưởng khoa Nhà nước và pháp luật