Trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng, sự phát triển như vũ bão của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) - Artificial Intelligence đã và đang giữ vai trò vô cùng quan trọng, tác động sâu rộng, bao trùm lên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, góp phần làm thay đổi tư duy trong lãnh đạo, quản lý và cách thức tổ chức, vận hành từng ngành, lĩnh vực cụ thể, trong đó có công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị.
          Công nghệ AI (trí tuệ nhân tạo) là lĩnh vực nghiên cứu và phát triển khoa học, công nghệ máy tính cho phép máy móc có khả năng thực hiện những nhiệm vụ thường đòi hỏi trí thông minh mà trước đây chỉ con người mới làm được như: học tập, nhận diện và nghiên cứu xử lý các vấn đề… Trí tuệ nhân tạo - AI bao gồm nhiều công nghệ và kỹ thuật khác nhau, được các nhà khoa học chú trọng nghiên cứu phát triển các thuật toán như:
          - Machine Learning (Học máy) - hệ thống có khả năng học hỏi từ dữ liệu và đưa ra quyết định mà không cần sự can thiệp trực tiếp của con người.
        - Natural Language Processing (Xử lý ngôn ngữ tự nhiên): Cho phép máy tính hiểu, phân tích và tạo ra ngôn ngữ tự nhiên của con người, cho phép tương tác giữa con người và máy móc một cách tự nhiên hơn như trong chatbots hay trợ lý ảo.
        - Computer Vision (Thị giác máy tính): Giúp máy tính nhận diện, xử lý và phân tích các hình ảnh hoặc video.
        - Robotics (Ngành robot): Kết hợp AI để tạo ra các robot có khả năng tự động hóa và thực hiện các nhiệm vụ phức tạp.
           Trí tuệ nhân tạo - AI được ứng dụng vào lĩnh vực giáo dục nói riêng và giáo dục lý luận chính trị nói chung đã và đang mang đến một diện mạo hoàn toàn mới, cung cấp các phần mềm ứng dụng, công cụ hỗ trợ học tập và làm việc của người học và người dạy. Cụ thể:
           Một là, trí tuệ nhân tạo – AI cung cấp nguồn tài liệu phong phú và đa dạng, giúp giảng viên và học viên tiếp cận thông tin một cách nhanh chóng với các nghiên cứu và bài viết khoa học mới nhất nhờ sự tiến bộ của hệ thống Internet kết nối vạn vật (IotT), dữ liệu lớn (Big Data), chẳng hạn như chat GPT giúp tạo nội dung và trả lời câu hỏi một cách logic, đúng ngữ cảnh và mạch lạc; Google Gemini giúp tập trung vào khả năng suy luận đa phương thức, cho phép xử lý các câu hỏi phức tạp với độ chính xác và chiều sâu; Microsoft CoPilot hỗ trợ sáng tạo bài học và trả lời câu hỏi, hình ảnh… Từ đó, góp phần cải thiện kỹ năng và thời gian tìm kiếm, xử lý thông tin.
          Hai là, AI được sử dụng để hỗ trợ xây dựng đề cương bài giảng và tạo nội dung học tập một cách sáng tạo, ngắn gọn. Hiện nay, có rất nhiều phần mềm ứng dụng hỗ trợ giảng viên xây dựng giáo án, các dạng bài tập, tình huống, trò chơi tương tác phù hợp với đặc điểm từng đối tượng học viên và nội dung học tập như: Leonardo.Ai hỗ trợ tạo hình ảnh từ mô tả văn bản; Canva Magic Studio giúp giảng viên chuyển đổi ý tưởng bài giảng thành thiết kế bài giảng điện tử độc đáo, hấp dẫn; Pictory.ai giúp tạo video từ văn bản; VievoiceAI hỗ trợ chuyển giọng nói thành văn bản... Bên cạnh đó, trí tuệ nhân tạo - AI cũng có thể dựa trên các nội dung giáo án mà giảng viên đã biên soạn để chuyển hóa sang các tệp đa phương tiện như video, hình ảnh, inforgraphic, trò chơi… giúp nội dung bài giảng lý luận chính trị tưởng chừng như “khô khan” trở nên sinh động, hấp dẫn và thúc đẩy động lực học tập ở mỗi học viên.
          Ba là, AI là công cụ hữu hiệu giúp giảng viên thiết kế bài giảng điện tử Powerpoint nhanh chóng, giúp thu ngắn thời gian soạn giáo án điện tử và thu hút người học. Bên cạnh phương pháp giảng dạy truyền thống với bảng và phấn, xuất phát từ yêu cầu đổi mới phương pháp giảng dạy với phương châm “lấy người học làm trung tâm”, trong những năm qua, các giảng viên trường Chính trị tỉnh Tuyên Quang đã không ngừng học hỏi, nghiên cứu ứng dụng công nghệ thông tin để thiết kế bài giảng điện tử trên phần mềm trình chiếu Powerpoint nhằm đưa nội dung bài giảng đến gần học viên hơn. Trước đây, để soạn một bài giảng điện tử với thời lượng 8 tiết trên phần mềm này theo cách thủ công, giảng viên phải dành thời gian từ 2 – 3 tuần để lên ý tưởng thiết kế, tìm kiếm hình ảnh/video minh họa và sắp xếp các nội dung bài giảng logic, khoa học. Tuy nhiên, nếu ứng dụng phần mềm trí tuệ nhân tạo AI để thiết kế bài giảng Powerpoint chỉ mất một tuần từ khâu AI lên ý tưởng và cung cấp sẵn các slide trình chiếu cơ bản. Dựa vào nền tảng đó, giảng viên sẽ chỉnh sửa, bổ sung và sắp xếp lại các nội dụng cho phù hợp với ý tưởng giảng dạy trong thực tiễn.
 

Giảng viên Trường Chính trị tỉnh ứng dụng công nghệ thông tin trong đổi mới
phương pháp giảng dạy (Ảnh: Huyền Quyên)
 

          Bốn là, trí tuệ nhân tạo có thể hỗ trợ giảng viên trong việc nâng cao kiến thức. Chẳng hạn, công cụ Chat GPT tổng hợp các kiến thức và hình thành ý tưởng nghiên cứu khoa học; Grammarly là phần mềm hữu hiệu trong việc hỗ trợ cải thiện chất lượng bài viết với tính chính xác học thuật cao và lối viết khoa học, chuyên nghiệp…
           Tuy nhiên, bởi trí tuệ nhân tạo – AI là công nghệ máy tính hỗ trợ con người, kiến thức cũng như các tính năng mà AI có được dựa trên việc thu thập, tổng hợp dữ liệu lớn từ kho tàng tri thức của nhân loại, do đó bên cạnh những lợi ích hỗ trợ trong việc giảng dạy lý luận chính trị mà trí tuệ nhân tạo - AI có thể đem lại, trong quá trình ứng dụng thực thực tiễn cũng tiềm ẩn một số thách thức nhất định đối với giảng viên như: dễ bị lệ thuộc, thiếu sáng tạo khi sử dụng AI; thông tin do AI tổng hợp từ nhiều nguồn dữ liệu khác nhau nên khó tránh khỏi sai sót, chưa chính xác, độ tin cậy chưa cao; làm giảm sự tương tác giữa người dạy và người học; rủi ro về đạo đức và bảo mật…
           Trước bối cảnh mới, trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Đảng khẳng định: “Tiếp tục đổi mới đồng bộ mục tiêu, nội dung, chương trình, phương thức, phương pháp giáo dục và đào tạo theo hướng hiện đại, hội nhập quốc tế, phát triển con người toàn diện, đáp ứng yêu cầu mới của phát triển kinh tế - xã hội, khoa học và công nghệ, thích ứng với Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư”[1]. Cụ thể hóa quan điểm của Đảng, Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia nhấn mạnh cần “tăng cường đầu tư, đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, bảo đảm nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”. Từ đó, đặt ra đòi hỏi thiết yếu đối với giảng viên giảng dạy lý luận chính trị cần không ngừng tự nghiên cứu, học tập để nâng cao trình độ, kiến thức và không lệ thuộc vào trí tuệ nhân tạo. Để thực hiện được điều này và nâng cao hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo trong giảng dạy lý luận chính trị tại Trường chính trị tỉnh, cần:
           Thứ nhất, mỗi giảng viên cần không ngừng tự học tập và nâng cao kiến thức chuyên môn để làm chủ kiến thức và chủ động kiểm duyệt và xác thực thông tin từ các ứng dụng AI trước khi sử dụng để giảng dạy nhằm đảm bảo thông tin được truyền tải là chính xác và đáng tin cậy. Giảng viên có thể sử dụng các nguồn tài liệu chính thống khác nhau để kiểm chứng độ xác thực của thông tin như tham khảo các kho thư viện điện tử của nhà nước, các tài liệu nghiên cứu, bài báo khoa học, sách giáo khoa, giáo trình…
             Thứ hai, mỗi giảng viên cần trang bị, cập nhật, thành thạo các kỹ năng công nghệ thông tin, hiểu biết sử dụng các ứng dụng AI như: kiến thức cơ bản về công nghệ thông tin, bản chất hoạt động của các ứng dụng AI, cách cài đặt, sử dụng, cách đặt câu lệnh để AI phân tích và tổng hợp dữ liệu hiệu quả... Từ đó, giảng viên có thể tận dụng tối đa hiệu quả các ứng dụng này mang lại trong soạn thảo bài giảng, slide, inforgraphic, thiết kế video tình huống, bài tập… góp phần giảm bớt thời gian lao động thủ công hàng ngày, tạo điều kiện để giảng viên tập trung nâng cao chất lượng giảng dạy và truyền tải kiến thức trọng tâm đến học viên cũng như thu hút học viên tích cực trao đổi, thảo luận về nội dung bài giảng.
           Tuy nhiên, khi sử dụng các ứng dụng AI, xuất phát từ những hạn chế, thách thức mà ứng dụng trí tuệ nhân tạo mang lại như đã phân tích ở trên, giảng viên chỉ nên kết hợp sử dụng ứng dụng AI như một công cụ hỗ trợ để trìm kiếm thông tin, chuẩn bị tài liệu giảng dạy, đa dạng hóa, đổi mới phương pháp giảng dạy, thay vì hoàn toàn phụ thuộc vào nó.
          Thứ ba, đối với Trường chính trị tỉnh cần đẩy mạnh tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng; tổ chức các hội thảo, hội nghị nhằm phổ cập kỹ năng chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin, đặc biệt là ứng dụng trí tuệ nhân tạo - AI trong nâng cao chất lượng giảng dạy lý luận chính trị cho đội ngũ giảng viên nhà trường. Qua đó, tạo môi trường để các giảng viên trao đổi, chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm của bản thân về sử dụng trí tuệ nhân tạo – AI trong giảng dạy.
          Thứ tư, nghiên cứu tích hợp các nội dung nghiên cứu khoa học về hội thảo cấp khoa, hội thảo cấp trường, các bài viết thông tin lý luận thực tiễn, đề tài khoa học cấp trường, cấp tỉnh vào kho thư viện lưu trữ dữ liệu thông qua mã QR-Code để giảng viên và học viên có thể dễ dàng truy cập tự nâng cao kiến thức.
           Trí tuệ nhân tạo - AI là một trong những bước tiến đột phá về công nghệ của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đã và đang thúc đẩy sự thay đổi nhanh chóng về kinh tế, xã hội và nền giáo dục toàn cầu. Trong bài viết “Học tập suốt đời”, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Cách mạng 4.0 đang diễn ra với quy mô và tốc độ chưa từng có, sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế tri thức, chuyển đổi số, kinh tế số, xã hội số khiến một phần nội dung giảng dạy tại nhà trường hôm nay có thể thành lạc hậu, lỗi thời sau vài năm; hơn thế, những điều phổ biến hiện nay thì 10 năm trước còn chưa xuất hiện và có 65% những công việc hiện nay sẽ bị thay thế bởi công nghệ trong những năm tới”. Do đó, trước bổi cảnh đổi mới trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc đòi hỏi mỗi giảng viên cần trang bị những kiến thức, kỹ năng về công nghê thông tin, trí tuệ nhân tạo - AI và hình thành khả năng ứng dụng những thành tựu của AI vào giảng dạy để nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trên địa bàn tỉnh, góp phần không nhỏ vào việc nâng cao hiệu lực, hiệu năng, hiệu quả của bộ máy quản lý nhà nước, đáp ứng yêu cầu thực tiễn của đất nước trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế./.
 

GV.CN Nguyễn Thị Huyền Quyên
Khoa Nhà nước và pháp luật

 

---